Door Margreet Mantel, 1-11-2022
Als kind al droomde ik weg bij sprookjes, legendes, sagen en mythen. Maar in mijn tienertijd hadden vooral mythen mijn aandacht. Het waren wonderbaarlijke verhalen en het lezen ervan gaf mij altijd het gevoel: er zit meer achter er moet een andere betekenis zijn, een diepgaande betekenis.
Als je het woordenboek of Wikipedia erop naslaat lijken er zeer veel richtingen te zijn waarop je mythen kunt bestuderen. Maar de meest intrigerende was voor mij de esoterische* benadering dat als pseudowetenschap wordt bestempeld. **
Wat zegt de esoterie over het mythische rund?
Uit het boek: “Mythen en hun esoterische betekenis”, geschreven door Dhr. Jan van Dijk:
Egyptische hemelkoe als kosmisch dier. De hemelkoe is de voor ons zichtbare omhulling. Voor ons, mensen, is dus het lagere aanzicht van de koe, de buik, zichtbaar. De god Shoe richt haar omhoog en de planeetgoden houden haar staande. De zonnebol met de opgerichte god die de zonneschijf op het hoofd houdt, staat vooraan. Hij is de zonnegod Ra, de inwijder van de dag, niet alleen in natuurkundig opzicht als de zon, die de duisternis van de dag verdrijft, maar eveneens als de kosmische god, die het duister doet wijken, dat aan de wereldvorming voorafgaat. In de gedaante van de hemelkoe heet zij Mehurt of Meh-Urit (van Dam blz. 143)
Mithras werd vereerd door de Romeinse soldaten maar komt oorspronkelijk uit het oude Perzië. Mithras kreeg opdracht de stier te vangen en te doden, wat hij na enige aarzeling deed. Uit het merg van zijn rug kwamen voedende en helende planten op aarde. Vraagt men nu naar de betekenis van dit vreemde verhaal, dan moet men in de eerste plaats bedenken, dat het ombrengen van de kosmische stier zich afspeelt vóór de schepping van de aarde plaats vond en dus een kosmisch proces symboliseert. (van Dam blz. 150)
Bij de Indiase culturen speelde de koe een rol bij het karnen van de oceaan waardoor het heelal geschapen werd. Hieruit kwamen veertien wonderlijke dingen tevoorschijn, waarvan de koe Surabhi of Kamadu er één was, Haar naam wil zeggen, zij die alle begeerten inwilligt. Vishnu, de god, die de wereld onderhoudt, heeft deze koe geschapen. Het is dus geen aardse koe, maar een symbool met een kosmisch aspect. De koe is het aspect van de geheimzinnige natuur en als zodanig het symbool van Isis, Hera, Devi en tal van andere scheppende godinnen waarvan gezegd wordt dat zij “zegen gevende koeien ‘zijn (van Dam blz 152)
In de Noorse mythen wordt de koe Audhumla genoemd. Het vuur van Muspellsheimr ontdooide het ijs van Niflheimr waardoor eerst de reus Ymir ontstond en daarna de koe Aurdhumla. Ymir voedde zich met de melk van Audhumla. De koe likte aan ijsblokken en toen verscheen langzaam de mens. In de hierboven vertelde mythe doet de warmte of levensstraal van de wereldgeest het leven in de oerwateren ontwaken. De koe Audhumla is de vruchtbare telende kracht in de materie. (Jan van Dijk blz 152)
Er zijn meer mythen waarin de koe of stier of stier voorkomt. Maar uit de bovenstaande verklaringen komt naar voren dat het rund het leven brengende principe in het heelal is. De oerstof die tot leven gewekt wordt om het heelal te vormen, ofwel het activerende principe dat de oerstof activeert. Daartoe moeten twee componenten verenigd worden: de oerstof, oersoep of chaos en de leven brengende ordenende wil/bewustzijn.
Het ombrengen en in stukken snijden om het heelal te vormen lijkt in onze ogen vreemd maar stelt het opleggen van de wil tot ordening voor, zonder welke geen leven in het heelal mogelijk is. In de mythen krijgen de aspecten van de oersoep en de wil verschillende goden- en godinnennamen maar zij zijn allen delen van één geheel. In Jan van Dijks verhaal bestonden goden en godinnen al en acteerden voordat de wereld geschapen trad.
Dat het rund als symbool gebruikt wordt heeft wellicht te maken met culturen die veehouders waren en waarvoor het rund van levensbelang was.
Volgens het woordenboek is een mythe:
1. Uit de oudste tijden van een volk stammende overlevering die de godsdienst en het bestaan van dat volk betreft.
2. Gangbare, als onaantastbaar beschouwde, maar ongegronde opvatting.
*Esoterie is kennis die slechts voor ingewijden, geïnitieerden, toegankelijk is, dit in tegenstelling tot exoterie, waarvan de kennis voor iedereen verifieerbaar en toegankelijk is.
** Voor meer uitleg over mythen zie ook: https://nl.wikipedia.org/wiki/Mythologie#Kenmerken_van_mythen